Rozliczenie dorobku przez konkubentów po rozstaniu

Temat wzajemnych rozliczeń byłych partnerów (o których sądy piszą używając określenia „konkubenci”) jest tak obszerny, iż może stanowić podstawę co najmniej kilku książek. Tym niemniej warto krótko wspomnieć o świeżym orzeczeniu Sądu Najwyższego odnoszącego się do tego tematu.

I tak: Sąd Najwyższy w swoim postanowieniu z dnia 25 czerwca 2025 roku (sygn. akt: I CSK 969/25)  potwierdził zasadniczą linię orzeczniczą: brak istnienia formalnego małżeństwa nie stoi na przeszkodzie możliwości rozliczenia się przez strony stron związku nieformalnego („W orzecznictwie niemal jednolicie przyjmuje się, iż do rozliczenia konkubinatu, w tym nakładów dokonanych przez konkubentów na majątek jednego z nich, mają zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu”).

Co więcej – nie chodzi tylko o wzajemne rozliczenia czysto finansowe, ale także możliwość wzajemnego rozliczenia dorobku i świadczeń, jeśli jedna strona uzyskała majątkową korzyść kosztem drugiego.

Co to oznacza w praktyce? Jeżeli jeden z konkubentów finansowo lub osobistym zaangażowaniem przyczynił się do powstania lub zwiększenia wartości majątku formalnie przypisanego drugiemu (np. remont domu wpisanego w księdze wieczystej na nazwisko tylko jednej osoby), sąd może zasądzić zwrot (całkowity lub częściowy) wartości tych nakładów albo przyznać ekwiwalent odpowiadający udziałowi w „dorobku” związku. W orzeczeniu I CSK 969/25 Sąd wskazał na potrzebę indywidualnej oceny wkładu i okoliczności oraz możliwości stosowania rozmaitych środków wyrównawczych. 

Co ciekawe – orzeczenie Sądu podnosi też rangę analizy ekonomicznej wkładu niematerialnego (opieka nad domem, wychowanie dzieci), choć ten element bywa trudniejszy do wycenienia i wymaga starannego uzasadnienia przed sądem. Wydaje się, iż teza ta jest jednak dość kontrowersyjna i zobaczymy, w jaką stronę będzie podążać pozostałe orzecznictwo natomiast warto odnotować, iż Sąd Najwyższy – nie przyjmując kasacji pozwanego do rozpoznania – potwierdził zasadność rozstrzygnięcia sądu odwoławczego, który „trafnie ocenił, że świadczenia powódki stały się świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 KC, w chwili odpadnięcia ich celu, jakim było wspólne życie. Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny, czyniąc nakłady (pomoc w prowadzeniu domu, w wychowaniu dzieci, pomoc w prowadzonej działalności gospodarczej itd.), powódka działała w przekonaniu i w porozumieniu z pozwanym, że wybudowany dom oraz rozwijana działalność gospodarcza będą służyć zaspokojeniu wspólnych potrzeb rodziny, którą mieli stworzyć. Powódka nie czyniłaby bowiem tego rodzaju nakładów, gdyby miała świadomość, że nie dojdzie do zawarcia związku małżeńskiego, i dojdzie do rozstania stron. Należy przy tym zauważyć, że strony miały dzieci, co tym bardziej wskazywało na chęć założenia rodziny oraz sformalizowanie związku. Sąd Apelacyjny spostrzegł także, że pozwany wprawdzie początkowo podnosił, iż nie planował życia z powódką i zawarcia związku małżeńskiego, jednakże ostatecznie wprost przyznał, że zdecydował się na założenie rodziny.”

W konsekwencji – w tej konkretnej sprawie partner winien był rozliczyć z byłą konkubiną dorobek nieformalnego związku po połowie.

Czytaj więcej →

Nowa dyrektywa dotycząca odpowiedzialności za produkt niebezpieczny

Z końcem roku 2024 weszła w życie uchwalona dnia 23 października 2024 r. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2853 w sprawie odpowiedzialności za produkty wadliwe (dostępna tutaj: Dyrektywa – 2024/2853 – EN – EUR-Lex). Nową dyrektywę stosuje się do produktów wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku po dniu 9 grudnia 2026 r. – ale dobrze już teraz się do tego przygotować.

Czytaj więcej →

Dodatkowe uprawnienia pracowników związane z powodzią

Zgodnie z zapowiedziami, w ostatni piątek (4 października br.) została opublikowana nowelizacji ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz. U. z 4.10.2024, poz. 1473), która weszła już w życie.  Ustawa zmienia dotychczasowe uprawnienia pracowników związane z powodzią – rozszerzając je (por. art. 1 pkt 4  nowelizacji). 

Czytaj więcej →

Powódź a prawo pracy

Obecnie trwają prace nad pakietem rozwiązań prawnych związanych z powodzią – rząd w dniu 24 września 2024 roku przyjął projekt zmian do tzw. specustawy powodziowej (rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw – druk 672 skierowany już do I czytania w Sejmie). Ustawa ta zawiera także rozwiązania związane z prawem pracy i obowiązkami pracodawcy.

Jednak to, że ustawa nie została jeszcze przyjęta i wprowadzona w życie nie oznacza, że już teraz pracodawca nie ma dodatkowych obowiązków w przypadku zaistnienia powodzi (rozumianej zgodnie z definicją ustawową jako „czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, w szczególności wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wyłączeniem pokrycia przez wodę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych”).  Zgodnie z art. 8 ust.1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz.U. Nr 234, poz. 1385): „faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią stanowi podstawę usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy„. Co więcej – co do zasady – pomimo usprawiedliwionej nieobecności pracodawca i tak płaci wynagrodzenie takiemu pracownikowi – w wysokości „odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika.”

A co w sytuacji, w której sam pracodawca ucierpiał w trakcie powodzi ? Ten sam artykuł (art. 8 ust. 5) pozwala na powierzenie pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli „jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy” (z zachowaniem prawa do wynagrodzenia – obliczonego według zasad jak za urlop wypoczynkowy).

Należy także pamiętać w dniu 22 września br. ponownie rozszerzono zakres rozporządzenia z dnia 16 września 2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 1365) w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego oraz śląskiego. Stan klęski żywiołowej obecnie obowiązuje na następującym obszarze:

• w województwie dolnośląskim – powiaty kamiennogórski, karkonoski, kłodzki, lwówecki, wałbrzyski i ząbkowicki oraz miasta na prawach powiatu Wałbrzych i Jelenią Górę; powiaty dzierżoniowski, lubański i świdnicki; – powiaty bolesławiecki, jaworski, legnicki i złotoryjski; powiat zgorzelecki, gminę miejską Oława oraz gminę wiejską Oława w powiecie oławskim, gminę Kąty Wrocławskie oraz gminę Sobótka w powiecie wrocławskim;
• w województwie opolskim – powiaty głubczycki, nyski i prudnicki, powiaty brzeski, kędzierzyńsko-kozielski, opolski oraz powiat krapkowicki;
• w województwie lubuskim – gminę miejsko-wiejską Szprotawa, miasto Żagań, miasto Małomice i gminę wiejską Żagań w powiecie żagańskim.
• w województwie śląskim – powiaty bielski, cieszyński, pszczyński i raciborski oraz miasto na prawach powiatu Bielsko-Białą.

W związku z tym należy pamiętać, że na tym terenie ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1897) pozwala wprowadzić pewne ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela. Jednym z nich jest (art. 21 ust. 1 pkt 3) „nakazanie pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia„.

Jak widać – już teraz pracodawca, nawet jeżeli sam bezpośrednio nie ucierpiał na skutek zalania, może ponosić tego konsekwencje.

Czytaj więcej →

Kategoria

• Aktualności
• Akty prawne
• Artykuły
• Orzeczenia